Stad aan ’t Haringvliet over op waterstof. Kan dat veilig?

De energietransitie ‘in eigen huis’ is goed te merken op Goeree-Overflakkee. De gemeente heeft de ambitie om de groenste gemeente van Nederland worden. Eén van de doelen daarbij is dat woonhuizen van het aardgas afgaan. Met Stad Aardgasvrij wil de gemeente haar dorp Stad aan ’t Haringvliet in één keer overzetten op waterstof. Daarvoor moeten ongeveer 625 huishoudens ‘om’. Wat doet dat met de veiligheid?

Bart-Jan van Unen is betrokken bij dit initiatief vanuit de afdeling Veilige Leefomgeving van directie Risico & Crisisbeheersing. Hij werkt, praat en denkt mee in de ontwikkeling van het initiatief. Om te zorgen dat veiligheid bij het traject is ingebouwd ‘aan de voorkant’. Maar ook dat, áls het ooit fout gaat, de calamiteit goed te beperken en te bestrijden is. “Het gaat om fysieke veiligheid, maar ook om continuïteit van de samenleving. In hoeverre kan de samenleving bij een calamiteit doorgaan op de manier die het gewend is? Dat zijn afwegingen die we maken.”

Pionieren

In Stad aan ’t Haringvliet zijn de meeste woningen op leeftijd. Dat maakt ze niet rendabel om te verduurzamen door alleen isolatie. Stad Aardgasvrij is het passende alternatief. Hierbij wordt lokaal opgewekte zonne- en windenergie omgezet naar waterstof om woningen te kunnen verwarmen. Omdat regelgeving rondom waterstof op deze schaalgrootte ontbreekt en tegelijkertijd de ambities hoog zijn, is Bart-Jan in samenwerking met de andere betrokken partijen veel aan het pionieren. “Waterstof heeft iets andere eigenschappen dan aardgas en gedraagt zich anders”, legt hij uit. “Bij onbedoelde uitstroom, lekkage, kan er gevaar voor de omgeving zijn. De explosiegrenzen van waterstof zijn breder dan die van aardgas en er is minder energie nodig om het te laten ontbranden. Toch is dit voor bewoners in veel gevallen vergelijkbaar met de huidige aardgassituatie.

“Waar de grootste zorgen zitten? Bijvoorbeeld als mensen een schilderijtje willen ophangen en zonder nadenken in de muren gaan boren. Of in de tuin een tuinhekje willen plaatsen en met een schop een leiding raken.” In het Inspiratiehuis, een modelwoning, konden bewoners terecht voor alle ins en outs met betrekking tot onder andere de waterstof-ketel en veiligheid daarvan.

Veilig of niet

Het motto is: veilig of anders niet. De distributie van waterstof vraagt dan ook speciale aandacht. Bart-Jan: “Als het misgaat met een leiding, wil je eigenlijk niet dat mensen te lang verstoken zijn van energie. Natuurlijk denken we ook na hoe we de leveringszekerheid van waterstof optimaal kunnen borgen. Maar of waterstofdistributie met vrachtwagens door de wijk een goede oplossing is? Dat lijkt onverantwoord. Vanuit ons team, bestaande uit onder andere projectpartners zoals de gemeente, het ACM en de brandweer, willen we zeker weten dat iets kan en veilig is, want als we het doen is er geen weg meer terug.”

Samenwerken en samen beslissen

Met dit team maakt Bart-Jan strategische keuzes over dit soort dilemma’s. De VRR is een van de vele schakels in het geheel. “Incidentbestrijding, maar ook preventie vraagt bij de energietransitie om een net andere invalshoek dan we gewend waren. Een aantal van onze adviseurs die zijn gespecialiseerd in gevaarlijke stoffen wordt ook betrokken. We hebben ook een afdeling Brand- en Incidentonderzoek om te leren van wat er misgaat bij incidenten. Zo kunnen we leermomenten op regionaal niveau, maar ook landelijk niveau, doorvertalen naar nieuw beleid.”

Groen licht

Stad aan ’t Haringvliet gaat een spannende tijd tegemoet. Steeds meer neuzen staan de goede kant op. Er zijn woninginspecties uitgevoerd, er komt inzicht in de baten en lasten en ook het veiligheidsbeleid krijgt steeds meer vorm.

In juni 2023 heeft een onderzoek onder de bewoners plaatsgevonden hoeveel draagvlak er is voor de invoering van waterstof als alternatief voor aardgas. Minimaal 70 procent van de bewoners moest groen licht geven, om het duurzame initiatief de volgende fase in te laten gaan. Dat is met 77.6 procent gelukt.

Foto: Megin Zondervan
Tekst: Harold Joëls