Maak van traditie geen tragedie

Maak van traditie geen tragedie

Wie voor een Veiligheidsregio werkt, loopt niet weg voor een crisissituatie. Dat is onze kerntaak. Maar de bijna bovenmenselijke inspanning om de jaarwisseling in goede banen te leiden, begint te grenzen aan waanzin. Ik lig wakker van die laatste dag van het jaar waarin ik al mijn hulpverleners op moet trommelen en de nacht in stuur in de wetenschap dat ze daarbuiten niet veilig hun werk kunnen doen. De afgelopen jaren heeft de jaarwisseling zich zo ontwikkeld tot een bizarre traditie.

Tijdens de jaarwisseling zijn alle verloven ingetrokken. Al het materieel staat paraat. De bezetting van brandweer, ambulancepersoneel en meldkamer is maximaal. We doen er alles aan om de gebeurtenissen in goede banen te leiden, hulp te bieden waar nodig en het aantal slachtoffers en de schade tot een minimum te beperken. De inspanning die wij als Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond moeten leveren om in die acht uren ons werk te kunnen doen, staat in geen enkele verhouding tot het feestelijke karakter dat bij een Oud en Nieuwviering zou moeten horen.

Als we de dagen na de jaarwisseling de balans opmaken, dan moeten we constateren dat ondanks al die inspanningen in Nederland toch ieder jaar weer enkele doden en tientallen zwaargewonden zijn gevallen. Mensen die voor de rest van hun leven verminkt zijn, blind zijn geworden en hulpverleners die zijn bedreigd. Een optelsom van dit jaar bij elkaar van meer dan 20 miljoen euro aan schade in ons land. Alleen al in mijn regio kreeg de meldkamer meer dan 2000 telefoontjes te verwerken, moest de brandweer 661 keer uitrukken en verleende de ambulancedienst 149 keren hulp, waaronder 12 mensen met zwaar vuurwerk letsel.

Het verwarrende is dat we over de jaarwisseling altijd nog spreken als ‘een traditie’. Dat klinkt onschuldiger dan het is. Want de rauwe werkelijkheid op straat is dat een aantal mensen zich rond de jaarwisseling alles meent te kunnen permitteren. Ze springen uit de band, laten alle teugels vieren en geven zich over aan een bijzondere vorm van anarchie, waarin niets meer heilig is, alles een doelwit is en iedereen vogelvrij. Tegen zo’n situatie van tijdelijk gedoogde wetteloosheid is niemand opgewassen. De vraag is vooral hoe een relatief gezellig familiefeest zich in de loop der jaren zó heeft kunnen ontwikkelen. Wanneer we op deze manier doorgaan met het vieren van de jaarwisseling, brengen we eerder een traditie om zeep dan dat we haar in stand houden.

De Onderzoeksraad voor de Veiligheid heeft in een gedegen rapport vorig jaar het vieren van Oud en Nieuw in Nederland uitvoerig geanalyseerd. Eén van de voornaamste conclusies luidt dat het afsteken van vuurwerk telkens weer ontaardt in een bizar festival van agressie en geweld. Zoals de Raad het formuleert: ‘De jaarwisseling gaat ook gepaard met allerhande verstoringen van de openbare orde, waarbij vuurwerk vaak een rol speelt. Op geen andere dag in het jaar is sprake van zoveel gevallen van openlijke geweldpleging, brandstichting en vernielingen.’

Ik neem deze conclusie graag over. Het legale vuurwerk dat rond Oud en Nieuw mag worden afgestoken is de laatste jaren zo professioneel geworden en vergt zoveel specialistische aandacht, dat het alleen nog door professionals is te hanteren: door mensen die gewend zijn hiermee om te gaan en weten wat ze wel en niet moeten doen om de gevaren te beperken. Het legale vuurwerk is te gevaarlijk geworden om het in handen te geven van amateurs, die in het ergste geval het vuurwerk aansteken met een glas wijn in de ene en een aansteker in de andere hand. Omdat het vuurwerk alleen die ene avond is toegestaan, moet het ook in één keer op. Waarbij niet alleen het vuurwerk in rook lijkt op te gaan, maar ook alle normen en waarden.

Deze traditie van anarchie en normloosheid is niet de traditie die mij voor ogen staat. Een traditie moet iets zijn om trots op te zijn en moet niet iets zijn om in de ochtend met een kater uit te ontwaken. Met zo’n traditie wil ik niets te maken hebben.

Het wordt tijd om ons te bezinnen. Willen we een traditie in stand houden, zoals die de afgelopen jaren is verworden tot een tragedie? Of creëren we andere omstandigheden waardoor Oud en Nieuw weer een echt feest kan worden? Het laatste heeft mijn voorkeur. De stap die de gemeente Rotterdam nu zet door het afsteken van vuurwerk op een aantal vooraf bepaalde locaties in de stad toe te staan, is een eerste stap in de goede richting, maar daarmee zijn we er nog niet. Tegelijk moeten we een begin maken met het verbieden van het legale vuurwerk en komen tot volledig gereguleerde afsteekmomenten onder professionele begeleiding. In de regio Rotterdam-Rijnmond zou dat alleen al 46 woningbranden, 76 autobranden en 12 zwaargewonden schelen. Dat is pas een gezond en gelukkig nieuwjaar.

Arjen Littooij
Algemeen directeur Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond