BrandweerBRZO artikel: Groen licht voor particuliere brandbestrijdingsspecialisten in nablusfase
Langdurige nablusoperaties bij grote bedrijfsbranden kunnen prima door particuliere brandbestrijdingsorganisaties worden uitgevoerd, mits de brand onder controle is en het gevaar voor de omgeving is geweken. Dat is in een nutshell de conclusie van de Raad van State na een drie jaar durende zaak die een recyclingbedrijf uit Stadskanaal had aangespannen tegen de Provincie Groningen. De uitspraak* is een steun in de rug voor de veiligheidsregio's, die bij dit type branden nu sterker staan bij het overdragen van de nablus- en opruimfase aan het bedrijf. Dat moet dan zelf een specialist inschakelen en die inzet bekostigen.
Ieder brandweerkorps met recyclingindustrie in zijn verzorgingsgebied kent ze wel: branden bij recyclingbedrijven voor papier, schroot, bouwafval, biomassa, elektronica. Ze kenmerken zich door hun grote brandvolume en hun langdurig en weerbarstig karakter. Het kan soms dagen of zelfs weken duren voordat de laatste smeulende resten zijn gedoofd en afgevoerd. Precies het type brand waarmee brandweereenheden van Veiligheidsregio Groningen in november 2017 in Stadskanaal dagenlang in de weer waren. Op het terrein lag een enorm volume gemengd afval, variërend van bouwafval tot elektronica, houtresten en kunststoffen, tot een hoogte van ruim 20 meter. De brand had een grote milieu-impact en de rookontwikkeling leidde tot forse schade bij naburige bedrijven.
Forse belasting
De dagen durende nablussing was een behoorlijke belasting voor de veiligheidsregio. Brandweerpersoneel en -materieel moesten langdurig uit de paraatheid worden onttrokken en veel brandweervrijwilligers bleven lange tijd weg van hun reguliere werkgever. De brandweer en de Provincie Groningen als bevoegd gezag kregen het getroffen bedrijf niet zo ver om zelf een specialistisch bedrijf in te schakelen dat de nablussing van de brandweer zou overnemen. Daarom legden zij die oplossing na vier dagen nablussen alsnog onder dwang op. De ondernemer was het er niet mee eens dat de nablus- en opruimfase zijn verantwoordelijkheid was en procedeerde door tot de Raad van State. Die stelde met zijn uitspraak eind 2020 de provincie en de veiligheidsregio in het gelijk.
Piet Tolsma was tijdens de bewuste brand Hoofdofficier van Dienst. Hij vat samen hoe het overleg met het bedrijf destijds verliep, wat de brandweer van deze casus kan leren en welke consequenties de uitspraak heeft voor de praktijk van industriële brandbestrijding. "De brand woedde bij een bedrijf dat al een lange juridische voorgeschiedenis kende. De eigenaar had een uiterst moeizame relatie met de overheid en dat kwam ook bij de bewuste brand in 2017 tot uiting. Al vanaf het begin van de brandbestrijding was ons beeld dat het uit elkaar halen van de smeulende afvalberg en het afblussen een operatie van dagen of zelfs weken zou worden. Met zo'n lange nafase moeten we de overheidsbrandweer niet belasten. Onze kerntaak is het redden van mens en dier en het wegnemen van gevaar voor de omgeving. Zodra de brand 'technisch' gezien onder controle is en het smeulende materiaal moet worden afgeblust en afgevoerd voor verwerking, houdt de wettelijke taak voor de veiligheidsregio op. Onze eenheden moeten zo snel mogelijk weer beschikbaar zijn voor andere incidentbestrijdingsklussen met hogere prioriteit. Er zijn voldoende gespecialiseerde bedrijven met kennis van zaken die zo'n klus heel goed kunnen uitvoeren. In het overleg met de bedrijfseigenaar kwamen we echter geen stap verder. Zijn verweer was dat hij geen brandweerman was en dat hij die nablusoperatie niet kon organiseren. Toen hebben wij dat maar voor hem gedaan en de rekening bij hem en zijn verzekeraar neergelegd."
Tijdig plan van aanpak
Volgens Tolsma zijn grote bedrijven over het algemeen prima voor rede vatbaar en kunnen zij de nafase bij een brand onder hun verantwoordelijkheid goed organiseren. Hij kent eerdere voorbeelden van langdurige smeulbranden, waarbij in goede samenspraak met het bedrijf een plan van aanpak is gemaakt en de afblussing van de resten tijdens de opruimfase door een commerciële brandweerdienst werd overgenomen. "Belangrijk is dat je tijdig met de eigenaar in overleg gaat en samen een degelijk plan van aanpak maakt. Vervolgens moet de eigenaar voldoende gelegenheid hebben om samen met zijn verzekeraar de inzet van een commerciële brandweerdienst te regelen. Als die aan de slag gaat, moet de overheidsbrandweer een goede overdracht uitvoeren en afspraken maken over hoe de klus wordt aangepakt en welke acties moeten worden ondernomen als de brand plotseling weer oplaait."
De Raad van State stelt in zijn uitspraak de voorwaarde dat de brandweer een redelijke termijn moet hanteren voor de overdracht van de nablussing aan het bedrijf. Tolsma: "Je kan tegen zo'n ondernemer niet zeggen: 'over een half uurtje stoppen we ermee, regel het nu zelf maar.' Het organiseren van particuliere inzet kost tijd, houd daar al tijdens de acute fase rekening mee en betrek de eigenaar tijdig bij de besluitvorming. Een belangrijk advies is om daarmee wel te wachten tot de ergste emoties bij de eigenaar zijn ingedaald. Het is niet handig om hem al in de acute stress en schrik van het eerste uur aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid. Dan heeft hij andere zorgen aan zijn hoofd."
Aandacht voor risicorelevante bedrijven
Het overdragen van de nablussing aan een particuliere brandweerdienst is bij langdurige bedrijfsbranden heel gebruikelijk en komt steeds vaker voor, naarmate het aantal branden in met name de recyclingindustrie toeneemt. Begin maart woedde nog een enorme schrootbrand in Den Bosch. Naar aanleiding van die brand trok het LEC BrandweerBRZO de conclusie dat dit type bedrijven bijzondere aandacht vraagt van het landelijk netwerk voor industriële veiligheid, nu de scope wordt verbreed van Brzo- naar risicorelevante bedrijven.
Vanwege hun impact en lastige bestrijding is aandacht voor beheersbaarheid van schroot- en afvalbranden gewenst. Daarbij moet onder andere worden gekeken naar effectieve bestrijdingsstrategieën en een goede rolverdeling tussen de overheidsbrandweer, het bedrijf en specialisten die de nablusfase kunnen overnemen. Volgens Piet Tolsma zou het een optie kunnen zijn om al in de koude fase in gesprek te gaan met recyclingbedrijven en soortgelijke risico-industrieën (cacaobranche, logistiek). Dan kan proactief worden gekeken naar mogelijkheden voor brandbeheersing en kan een gezamenlijke strategie worden opgesteld voor als het mis gaat. Met goede afspraken over waar de verantwoordelijkheid van de veiligheidsregio ophoudt en waar die van het bedrijf begint.
Foto's: 112Groningen.nl
*Uitspraak: ECLI:NL:RVS:2020:2808, Uitspraak 201902193/1/R4 - Raad van State
